Chwaliszewo – jedna z dawnych wysp Rzeki Warty!

Chwaliszewo jest jedną z historycznych części lewobrzeżnego Poznania, pełni rolę swoistego pomnika pamięci. Choć nie wiadomo jak długo ponieważ zaczynają się tu pojawiać nowe budynki. Co istotnie wpływa na to miejsce.

Lokalizacja Chwaliszewa na mapie Poznania

Chwaliszewo jak wspomniałam wcześniej jest lewobrzeżną częścią Poznania. Jednak nie zawsze tak było, jeszcze w latach 60 XX wieku była to rzeczna wyspa. Połączona z resztą miasta w wyniku regulacji koryta Rzeki Warty. Podobny los spotkał kilka innych wysp (np. Groblę).

W wyniku tych zmian Chwaliszewo:

• od prawej strony oblewa rzeka Warta (po drugiej stronie jest Ostów Tumski)
• od północy i zachodu Grabary
• południowa część to Grobla (podział przebiega przez Park Stare Koryto Warty)

Znaczenie nazwy Chwaliszwo

Właściwie to nie wiadomo skąd wzięła się nazwa. Być może odwołuje się ona do imienia jednego z właścicieli lub mieszkańca. Według legend kalekiego krawca imieniem Chwaliszew. Nazwa mogła się też wziąć od drogi do katedry, gdzie chwali się Boga.

Wcześniej to miejsce nazywało się Groblą Kapitulną.

Chwaliszewo było też potocznie nazywane przez mieszkańców Poznańską Wenecją.

Trochę historii Chwaliszewa

W latach 1444 –1800 Chwaliszewo było odrębnym miastem. Należało wtedy do kapituły katedralnej poznańskiej, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie poznańskim województwa poznańskiego. Miejsce to było zawsze bardzo istotne bo droga z lewobrzeżnego Poznania na Ostrów Tumski prowadziła właśnie przez nie. Most jednak znajdował się w innym miejscu niż dziś. Prowadził od ulicy Wielkiej do obecnej ulicy Chwaliszewskiej.

W 1793 mieście znajdowało się 105 domów mieszczańskich. Tak wiec nie było to specjalnie duże miasto chociaż też nie bardzo małe. 28 czerwca 1800 roku decyzją władz pruskich (przypominam Polska odzyskała niepodległość po I wojnie światowej) Chwaliszewo zostaje włączone do Poznania. W tamtym okresie liczba mieszkańców wynosiła 1433. Nadali oni nowo utworzonej dzielnicy nazwę Wallischei.

W 1803 roku ratusz chwaliszewski (wybudowany przy głównej ulicy) został zamieniony w lazaret, co można uznać za początek końca świetności tego miejsca. Na dołączeniu do Poznania ucierpiał także miejscowe kościoły ( św. Barbary i św. Wawrzyńca ) i szpital. Władze Pruskie uznały je za zbędne i zabroniły ich remontów. Budynki w późniejszym czasie zostały rozebrane.

Widok na kompleks budynków przy obecnej ulicy Czartoria. W dawnych czasach tu właśnie kończyła się wyspa.

Dzielnica bardzo mocno ucierpiała w II wojnie światowej. Została potem odbudowana, jednak w nieco innej formie niż wcześniej. Duży wpływ na to miała zmiana koryta Warty. Chwaliszewo przestało być bowiem wyspą. Jedynym fragmentem gdzie zostawiono wodę był dawny port rzeczny (przejeżdża się obok niego jadąc z Starego Miasta na Ostrów Tumski).

Powstałe w ten sposób stare koryto zwane również Zgniłą Wartą przez wiele lat pozostało nie zabudowane. Obecnie na części koryta zbudowano nowe budynki mieszkalne, parking oraz park o wymownej nazwie – Stare Koryto Warty (bieg dalszej części koryta pokazuje ulica Mostowa – Wyspa Grobla).

Współczesna zabudowa Chwaliszewa

Sama ulica Chwaliszewska (dawna główna ulica Chwaliszewa) przypomina raczej małe miasteczko. Miejscami można nawet zapomnieć, że jesteśmy praktycznie kilka kroków od Poznańskiego Starego Miasta.

Obecnie jedyny pozostałościami bo dawnej rzecznej wyspie są:

• (złoty) Krzyż Chwaliszewski
• pozostałości nabrzeży

Od kilku lat rejon ten przeżywa swój renesans (trudno powiedzieć czy w dobrym kierunku). W efekcie, którego część starych budynków zastąpiono nowymi. Szkoda tylko, że nie dostosowano się do architektury jaka była tu wcześniej.

Warte uwagi miejsca i zabytki

• Krzyż Chwaliszewski
• Czartoria 5 i zaułek ślepego Antka
• Park Stare Koryto Warty
• Dawny Port Rzeczny

Ciekawostki

• Od 2008 roku Chwaliszewo jest pomnikiem historii Polski.
• Na Chwlaliszewie odbył się zarówno pierwszy jak i ostatni proces o czary na ziemiach Polskich.
• Podobno kiedyś mieszkał tu sam Szatan. A przynajmniej tak twierdzą legendy.
• W czasach rozbiorów była to ostoja Polskości.
• Podczas dwudziestolecia między wojennego uważano ten rejon za wyjątkowo niebezpieczny było tu dużo juchty (gwarowe określenie Chwaliszewskich chuliganów, bandytów).
• Z tego też powodu w czasie II wojny Światowej Niemcy nie chcieli się tu osiedlać, bojąc się odwetu juchty.

źródła:

• https://pl.wikipedia.org/wiki/Chwaliszewo_(Pozna%C5%84)
• https://poznan.fandom.com/wiki/Chwaliszewo